Jak budować motywację dziecka do nauki

Pytanie takie zadajemy sobie na początku edukacji lub wtedy, gdy pojawiają się trudności szkolne. W obu przypadkach warto rozważyć poniższe wskazówki, mając jednak na uwadze, że pojawienie się niepowodzeń szkolnych wymaga indywidualnego przyjrzenia się sytuacji (z włączeniem specjalistów tj. psychologa, pedagoga, logopedy) i podjęci działań naprawczych.

Motywacja do nauki, czyli chęć poznawania świata i zgłębiania wiedzy z różnych dziedzin zależy od bardzo wielu czynników oraz kształtuje się od początku życia dziecka.  Najważniejsze z nich to:

• stan zdrowia, czyli sprawność fizyczna, intelektualna, dojrzałość emocjonalna i wolicjonalna (uwaga, wytrwałość, odporność na niepowodzenia),
• zaspokojenie potrzeb fizjologicznych,
• zaspokojenie potrzeb psychicznych takich, jak: miłość, bezpieczeństwo, przynależność, akceptacja.

Dziecko głodne, niewyspane, wychowujące się w atmosferze zagrożenia będzie dążyło do zapewnienia sobie równowagi i poczucia komfortu, czyli będzie poszukiwało możliwości zaspokojenia tych potrzeb w inny, czasem nieakceptowany społecznie sposób. Przeżywając strach, lęk, niepewność najczęściej nie rozwinie w sobie otwartości i potrzeby zdobywania wiedzy.

• zainteresowania,
• wiara we własne siły,
• poczucie kompetencji,
• pochwały,
• stawianie sobie za cel zdobycia wiedzy, a nie tylko uzyskania pozytywnych ocen,
• warunki nauki,
• pozytywne relacje z dzieckiem,
• inne, związane z rodziną np. czas przeznaczany dla dziecka, wzorce dotyczące nauki przekazywane w rodzinie, konsekwencja wychowawcza (prawa, obowiązki, respektowanie zasad),
• inne, związane ze szkołą np. wyposażenie szkoły, atmosfera panująca w klasie i szkole, metody nauczania i motywowania ucznia, zajęcia pozalekcyjne, jasne reguły i konsekwencja w ich respektowaniu,

Co możemy zrobić by nasze dziecko było ciekawe świata, by  bez większych problemów realizowało swoje obowiązki szkolne?

1. Od najwcześniejszych lat starajmy się zapewnić dziecku dobre warunki do rozwoju, najpierw poprzez zabawę, a później do nauki domowej. Dziecko powinno posiadać własny pokój lub własne miejsce w pokoju na swoje rzeczy. Zabawki posegregowane w pudełkach, pojemnikach będą stanowiły dla niego większą zachętę do zabawy niż przedmioty wymieszane w jednym, dużym pudle. Dajemy dziecku w ten sposób możliwość wyboru zabawy. Jeśli zaś zbyt duży wybór dezorganizuje jego zabawę, dobrym pomysłem będzie chowanie na pewien czas niektórych zabawek.

Dłuższa zabawa sprzyja rozwijaniu koncentracji i wytrwałości, a konieczność odłożenia zabawek na miejsce uczy przestrzegania zasad, przygotowując do późniejszego wykonywania zadań.

2. Wdrażajmy stopniowo do drobnych obowiązków domowych, doceniajmy ich znaczenie, podkreślajmy, że każdy członek rodziny dokonuje przez swoje czynności wkładu do wspólnego „banku rodzinnego” z którego później może czerpać. Gdy dzieci są starsze wspólnie, rodzinnie rozdzielajmy zadania, możemy opracować grafik, zbierać punkty za wykonanie czynności oraz nagrody za zgromadzone punkty (nie tylko rzeczowe). Uczymy w ten sposób dziecko systematyczności, odpowiedzialności i rozwijamy jego samodzielność oraz gospodarowanie czasem.
3. Rozwijajmy zainteresowania stwarzając sytuacje sprzyjające przeżywaniu nowych wrażeń, pozyskiwaniu wiedzy i rozwijaniu nowych umiejętności poprzez wycieczki, wyjścia do kina i teatru, udział w zajęciach kształtujących zainteresowania plastyczne, muzyczne, ruchowe.  Dużo możemy zrobić bezpłatnie:

– odwiedzać z dzieckiem bibliotekę, wyszukiwać ciekawe książki: bajki, baśnie, legendy- rozwijające wyobraźnię, współodczuwanie, wzbogacające zasób słownictwa oraz encyklopedie dla dzieci prezentujące wiedzę z różnych dziedzin
i  doskonalące rozumienie świata,

– chodzić na spacery i wycieczki, obserwować przyrodę-zwierzęta, rośliny, zmiany związane z porami roku, rozmawiać,  zachęcać dziecko do stawiania pytań i wspólne z nim szukać odpowiedzi na nie,

– grać w gry planszowe, o charakterze edukacyjnym, czyli uczące różnych umiejętności,

-wspólnie oglądać programy poszerzające wiedzę o świecie,

Ważnym elementem jest entuzjazm rodziców do zdobywania wiedzy: czytania (własne czytanie), oglądania programów, rozmów, dzielenie się ciekawostkami, własne pasje.

4. Dla ucznia przygotujmy biurko i półkę na podręczniki i przybory, tablicę korkową na zamieszczanie ważnych informacji, planu lekcji, karteczek z pojęciami, słówkami itp. Pomóżmy zorganizować mu naukę własną wybierając dogodną porę, zapewnijmy w tym czasie spokój w najbliższym otoczeniu, określmy zasady pracy np. czas, krótkie przerwy, co robi samo, kiedy możemy mu pomóc. Przez systematyczne powtarzanie czynności (21-30 dni) utrwalamy nawyki – powtarzana czynność zostaje zautomatyzowana, staje się naszą kompetencją i nie wymaga już tyle wysiłku.
5. Budujmy poczucie kompetencji i wiarę w jego  własne możliwości  przez pozytywne komunikaty, czego się już nauczyło, w czym poprawiło. Doceniajmy wysiłki, nie tylko efekty, odwołujmy się do jego wcześniejszych doświadczeń i już nabytych umiejętności,, zapewniajmy go, że wierzymy w niego. Unikajmy jednocześnie nieszczerych i zbyt częstych pochwał, manipulowania dzieckiem np.” bo zrobiłeś jak chciałem”. Nie chwalmy ogólnikowo-„świetnie, dobra robota”, dobierzmy komunikat do sytuacji. Nagrody wprowadzajmy tylko wtedy, gdy nic innego nie skutkuje. Jeśli dziecko ma zaległości potrzebna jest większa pomoc  dorosłego. Czasem lepie, aby pomagała mu  obca osoba, nie związana z dzieckiem emocjonalnie.
6. Silnej motywacji sprzyjają bliskie, pozytywne relacje z dzieckiem oparte na zrozumieniu jego potrzeb i uczuć w każdej sytuacji, uważne słuchanie tego, co mówi, połączone z obserwacją  oraz dostarczanie wsparcia emocjonalnego w chwilach porażek. Dziecko powinno czuć, ze może nam zaufać i liczyć na naszą pomoc. Jeśli nie będziemy go krytykować będzie się do nas zwracać w trudnych sytuacjach. Silna więź z rodzicem daje poczucie bezpieczeństwa. Okazywanie wsparcia pozwala podejmować różne wyzwania, próbować, szukać, prosić o pomoc. Wzajemne relacje oparte na szacunku powodują, że dziecko przyjmuje wartości rodziców za własne doskonaląc swój system wartości etycznych.
7. Badania pokazują, że lepsze wyniki osiągają dzieci, które stawiają sobie za cel zdobycie wiedzy, a nie tylko zdobycie dobrych ocen, uczą się aktywnie, przeżywają mniejszy stres, mają szerszy zakres zainteresowań, nie boją się uczyć metodą prób i błędów, bo ich działania  nie spotkały się z krytyką.
8. Uczmy dzieci pozytywnego nastawienia do obowiązkowych czynności szukając dobrych stron, skupiając się na celu, wyznaczając sami dla siebie drobne nagrody po ich zrealizowaniu. Dzielmy się z nimi swoimi doświadczeniami w motywowaniu własnym, odwołujmy się do doświadczenia innych ważnych dla nich osób np. sportowców, artystów- trening czyni mistrza!

Biblografia do poszerzenia tematu:

Mel Levine. Jak nie tracić głowy w szkole.

Stephen R. Covey. 7 nawyków szczęśliwej rodziny.

Stephen R. Covey. 7 nawyków skutecznego nastolatka.

Alan Loy McGinnis. Sztuka motywacji.

Deborah Stipek. Jak nakłonić dziecko do nauki.

Lothar Kaiser. Aha, tak trzeba się uczyć.

Opracowała: Małgorzata Dziekanowska