KTÓRE Z ZACHOWAŃ NASTOLATKÓW POWINNY NIEPOKOIĆ RODZICÓW I DLACZEGO?
Istota okresu dojrzewania – najważniejsze aspekty:
W czasie trwania okresu dojrzewania obserwuje się zmiany w zakresie rozwoju fizycznego, umysłowego oraz emocjonalnego nastolatków. W aspekcie zmian intelektualnych
u młodzieży intensywnie kształtuje się myślenie abstrakcyjne, refleksyjność, krytycyzm, słownictwo, wyobraźnia, twórczość oraz umiejętność dyskusji. Burza hormonalna, którą nastolatkowie przeżywają w sferze emocji – powoduje u nich labilność emocjonalną. Nawiązują oni bliższe relacje między sobą, tworzą pierwsze poważne związki partnerskie, co kształtuje ich dojrzałość uczuciową i przygotowuje do osiągnięcia kluczowych zadań rozwojowych. Bardzo duże zmiany dokonują się pod względem rozwoju tożsamości. Młody człowiek poszukuje swojej drogi i roli życiowej, poznaje siebie, poszukuje odpowiedzi na wiele pytań, podejmuje ważne, samodzielne decyzje. Nastolatek przejawia silną potrzebę kontaktu i akceptacji ze strony rówieśników, eksperymentuje, zdobywa niezależność. Ten okres jest tym samym egzaminem wychowawczym dla rodziców, zdanie których już nie jest tak znaczące dla dorastającego człowieka. Atrakcyjność i sprawność fizyczna jest bardzo istotna w oczach nastolatków, które bezpośrednio wpływają na ich poczucie własnej wartości.
Na co narażone są nasze dojrzewające dzieci?
Statystyki ukazują, iż coraz więcej młodych ludzi cierpi na depresję młodzieńczą. Okres dojrzewania to często czas eksperymentowania z używkami – narkotykami, dopalaczami, czy alkoholem. Osoby bardziej wycofane, bądź nierozumiane, nieakceptowane przez otoczenie są narażone na uzależnienie od multimediów, ponieważ uciekają w świat nowoczesnych technologii. Coraz więcej słyszymy o problemie cyberprzemocy. Kompleksy pod względem wyglądu fizycznego i niskie poczucie własnej wartości mogą prowadzić do wystąpienia zaburzeń odżywiania. Ciągłe poddawanie ocenie, walka z zasadami i wyrażanie często swoich odmiennych poglądów rzutuje na problemy szkolne nastolatka, konflikty
z rówieśnikami i nieporozumienia z nauczycielami. Nagromadzenie się trudności w życiu nastolatka, z czym nie potrafi sobie poradzić bez dodatkowego wsparcia, może skutkować pojawieniem się epizodów samookaleczenia lub prób samobójczych. Warto zauważyć, że każdy z wymienionych potencjalnych zagrożeń okresu dojrzewania łączy się z depresją, która jest przyczyną lub skutkiem pozostałych.
Depresja – przyczyny:
Nasilenie objawów buntu młodzieżowego;
Złe postrzeganie samego siebie;
Brak więzi – samotność;
Czynnik genetyczny;
Stosowanie substancji psychoaktywnych;
Niska samoocena;
Brak poczucia bezpieczeństwa;
Nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresujących;
Słabe umiejętności społeczne;
Wpływ środowiska;
Trudna sytuacja rodzinna (rozwód, strata, zła sytuacja materialna);
Przemoc, problemy szkolne, odrzucenie przez rówieśników;
Brak czasu rodziców, zawyżone oczekiwania.
Warto zaznaczyć, że nie ma dolnej granicy wieku osób, które mogą cierpieć na depresję. Nie ma wpływu jeden czynnik – najczęściej to splot wielu okoliczności.
Co powinno zaniepokoić rodziców w zachowaniu nastolatka?
drażliwość, chwiejność nastroju, impulsywność, pobudzenie psychoruchowe;
obniżony nastrój, apatia, niechęć do aktywności, które wcześniej sprawiały radość;
łamanie przyjętych norm społecznych;
wycofanie z relacji z rówieśnikami i rodziną, brak energii, bezczynność;
problemy z koncentracją, pamięcią, gorsze stopnie w szkole, pogorszenie zdolności intelektualnych;
brak apetytu, utrata wagi lub przeciwnie – objadanie się;
zbyt mało lub zbyt dużo snu, nocna aktywność, niechęć do porannego wstawania;
narzekanie na nudę, poczucie beznadziei;
zaniechanie dbałości o wygląd;
krytycyzm wobec siebie, nadwrażliwość z powodu odrzucenia, poczucie winy;
narzekanie na bóle brzucha, głowy, inne dolegliwości fizyczne;
samookaleczanie się, odurzanie się;
zainteresowanie tematyką śmierci i samobójstw.
Jak rozmawiać z nastolatkiem?
Powiedz dziecku, że widzisz niepokojące zmiany.
Spytaj, czy jest coś, w czym mógłbyś pomóc?
Nie zniechęcaj się, jeśli pierwsze próby nawiązania kontaktu wywołają opór.
Bądź delikatny i nie naciskaj.
Jeśli trzeba, wróć do rozmowy za kilka dni.
Postaraj się spokojnie wysłuchać.
Powstrzymaj się od dawania rad czy szukania natychmiastowych rozwiązań.
Nie bierz dosłownie wszystkiego, co mówi dziecko, zwłaszcza jeśli krzyczy, że cię nienawidzi.
Nie bagatelizuj i nie umniejszaj przeżyć dziecka.
Nie próbuj pocieszać na siłę.
MÓW:
„Jestem przy tobie”.
„Nie ma nic złego w proszeniu o pomoc.”
„Nie zostawię cię, jestem przy tobie.”
„Jak mogę ci pomoc?”
„Nie rozumiem w pełni tego, co przeżywasz, ale bez względu na to jesteś dla mnie ważny.”
„Potrzebujesz, żeby cię przytulić?”
„Widzę, że ci ciężko, to nie twoja wina.”
„Jesteś ważna/ważny i potrzebna/potrzebny.”
„Nie jesteś porażką.”
„Jesteś czymś więcej niż opiniami na swój temat.”
NIGDY NIE MÓW:
„Nie przesadzaj!”
„Myśl pozytywnie!”
„Zastanów się, inni mają gorzej.”
„Ogarnij się!”
„Weź się w garść!”
„To twoja wina.”
„Przejdzie ci.”
„Znów zaczynasz?”
„Nic ci nie będzie.”
„Weź się do nauki i nie wydziwiaj.”
„Zawiodłaś/zawiodłeś mnie.”
Opracowała: mgr Paulina Chowaniec-Gabryś – psycholog